چنانچه فروشنده از خیار عین استفاده نماید تکلیفی به پرداخت خسارت و یا وجه تخلف و یا وجه التزام به خریدار به لحاظ عدم تخلف ندارد

تاریخ رسیدگی : 10/4/1366
شماره دادنامه : 214/21
مرجع رسیدگی : شعبه 21دیوانعالی کشور

خلاصه جریان پرونده :

در تاریخ 2/8/1361 وکیل تجدیدنظرخوانده دادخواستی بطرفیت تجدیدنظرخواه بخواسته الزام بانجام قرارداد مورخ 4/3/1361انتقال رسمی پلاک موضوع قرارداد در یکی از دفترخانه ها ضمن اخذ بقیه وجه و تادیه خسارات موقم به سیزده میلیون ریال وتخلیه ملک تسلیم دادگاه شهرستان یزد می نماید بخلاصه اعلام می داردخوانده برابرقرار داد مزبور متعهد شده باغ ومنزل پلاک 9/33 بخش 4یزد راپس از تکمیل ساختمان ظرف 3تا4 ماه بخواهان تحویل و در دفتر اسناد رسمی بنام وی منتقل نماید ودو میلیون ریال دریافت داشته ولی از تکمیل ساختمان خودداری نموده و حاضر بانتقال رسمی ملک نمی باشد رسیدگی و صدور حکم برح بالا را تقاضا به معانیه محل و جلب نظر کارشناس استناد می نماید بعدا" مدعی جاری شدن صیغه شرعی شده که بکلاسه 61/472 شعبه دوم دادگاه شهرستان یزد ثبت تبادل لوایح انجام می شود وکیل خوانده علت فسخ قرارداد را وجود غبن اعلام می دارد دادنامه شماره 1103-21/7/1362 شعبه اول دادگاه عمومی حقوقی یزد بر محکومیت آقای (س ) به پرداخت مبلغ دو میلیون ریال خسارت وارده به آقای (ح ) و رد دعوی خواهان نسبت به بقیه موارد صادر می شود بر اثرفرجام خواهی وکیل (س ) دادنامه مرقوم در قسمت محکومیت (س ) به پرداخت دو میلیون ریال خسارات بشرح دادنامه 519/21-25/3/1363 شعبه 21 دیوان عالی کشور نقض می شود شعبه نهم دادگاه عمومی حقوقی یزد پس ازاخذ توضیح بموجب دادنامه شماره 150-30/2/1364 خوانده را به پرداخت مبلغ دو میلیون ریال بابت خسارت وارد بخواهان محکوم می نماید بر اثر فرجامخواهی وکیل (س ) حکم مزبوربموجب رای شماره 788/21-26/8/64 شعبه 21 دیوانعالی کشور نقض شده پرونده در شعبه دوم دادگاه حقوقی یک یزد با ثبت بکلاسه 64/505 مطرح مشاور نظرش رااعلام ورئیس دادگاه در تاریخ 21/2/1365 نظر خود بر محکومیت (س ) به پرداخت مبلغ دو میلیون ریال در وجه آقای (ح ) ابراز می نماید بر اثر اعتراض وکیل (س ) بنظریه مزبور پرونده دراجرای ماده 14 قانون تشکیل دادگاههای حقوقی یک و دون بدیوانعالی کشور ارسال می شود. این شعبه بشرح تصمیم شماره 394/21-31/4/1365 نظریه دادگاه را بعنوان اینکه باید نسبت بادعای غبن رسیدگی و سپس ابراز نظر شود تائید ننمود(جریان مشروح پرونده در گزارش مقدمه تصمیم مزبور پیوست منعکس است ) با اعاده پرونده شعبه دوم دادگاه حقوقی یک یزد دادنامه شماره 474- 27/11/1365 را بشرح زیر صادر نموده است (همانطور که در نظریه شماره 65/91 این دادگاه توضیح داده شده اختیار فسخ با درج جمله (چنانچه از این قرارداد سرپیچی کنند واز خرید وفروش پشیمان شوند مبلغ دویست هزار تومان دادنی باشند) طرفین متوافقا" با ضمانت اجرای مبغل مذکور بطور عام برقرار نمودند و چون خیار غبن هم از جمله خیارات قابل اسقاط می باشد با درج جمله مذکور مبلغ خسارت بهرحال در جهت عدم تحقق و انجام قرارداد بوده و با این ترتیب وجود یا عدم وجود غبن موثر در پرداخت خسارت بعلت عدم انجام نمی باشد. علیهذا دادگاه خوانده را به پرداخت مبلغ دومیلیون ریال بابت خسارت عدم انجام تعهد محکوم می نماید و نسبت به زاید بر میزان فوق از جهت ا لزام خوانده بانجام معامله چون نامبرده از حق فسخ استفاده نمودهدعوی وکیل خواهان محکوم برد است )پس ازابلاغ دادنامه وکیل آقای (س ) نسبت به دادنامه مزبو در قمست محکومیت موکلش به پرداخت دو میلیون ریال اعتراض نموده ضمن بیان مطالبی نقض حکم را خواستار شده است. وکیل تجدیدنظرخوانده مطالبی اظهار و رد دادخواست فرجامی واتخاذ تصمیم شرعی و قانونی راتقاضانموده که اعتراضات و پاسخ آن موقع شور قرائت خواهد شد.
پرونده پس از وصول بدیوانعالی شکرو ثبت بکلاسه بالا باین شعبه ارجاع شده است.
هیئت شعبه د رت ارخی بالا تشکیل گردیدپس ازقرائت گزارش آقای ... و اورا قپرونده مشاوره نموده چنین رای می دهند.
فسخ عقد بیع در صورت وجود غبن فاحش بشرطی که خیار مزبورساقط نشده باشد بصراحت ماده 316 قانون مدنی و طبق موازین اسلامی حق فروشنده است و چنانچه فروشندهاز حق مزبور استفاه نماید تکیفی به پرداخت خسارت و یا وجه تخلف و یا وجه التزام به خریداربلحاظ عدم تخلف ندارد. چون در قرارداد مورخ 4/3/1361 صریحا" و یاضمنا" خیار غبن ساقط نشده وفروشنده بفاصله کمی از تاریخ مزبور بشرح اظهارنامه شماره 132-16/3/1361 معامله را ضمن تصریح براینکه بیش از مبلغ قید شده در قولنامه ارزش دارد فسخ نموده و در جریان دعوی ادعای فسخ معامله بداعیه وجود غبن تکرا رو توجیه شده است و شرط ذیل قرارداد مزبور باین عبارت (چنانچه ازاین قرارداد سرپیچی کنند و از خرید و فروش آن پشیمان شوند مبلغ دویست هزار تومان دادنی باشد) بمعنای اسقاط خیار غبن وتعلق مبلغ مذکور در صورت تحقق فسخ بلحاظ وجود یکی از خیارات نبوده ومورد فسخ بیع بعلت وجود غبن فاحش خارج از شمول شرط مزبور است محکومیت فروشنده به پرداخت دو میلیون ریال بعنوان خسارت عدم انجام تعهدبدون رسیدگی بادعای غبن و احراز صحت و سقم تحقق فسخ بلحاظ وجود غبن فاحش مخالف قانون و موازین اسلامی است واقتضاء داشته نسبت بادعای فروشنده مبنی بر وجود غبن فاحش موجب فسخ رسیدگی مقتضی معمول و نظرکارشناس جهت تعیین ارزش واقعی و عادله مورد معامله در تاریخ 4/3/1361 جلب و سپس با توجه به مجموع دلایل ومدارک و رسیدگی ها و منظور داشتن شرایط معامله مبادرت بابراز نظر مقتضی فقط نسبت به دعوی مطالبه دو میلیون ریال مفتوحه می شد بنا به مراتب فوق ولحاظ اینکه بشرح دادنامه شماره 1103-21/7/1362 شعبه اول دادگاه حقوقی یزد دعوی آقای (ح ) بجز مبلغ دو میلیون ریال رد گردیده واین قسمت جزء فرجامخواهی سابق نبوده ودادنامه یاد شده بشرح رای 519/21 - 25/6/1363 فقط در قسمت محکومیت (س ) بپرداخت دو میلیون ریال نقض شده بود اظهرا نظر مجدد نسبت بسایر دعاوی خواهان بدوی مورد نداشته دادنامه شماره 474-27/11/1365 شعبه دوم دادگاه حقوقی یک یزد باستاد بندب ماده 12 قانون تشکیل دادگاههای حقوقی یک و دو مصوب آذرماه 1364 فسخ می شود و رسیدگی بدهعوی مطالبه دو میلیون ریال خسارت یا وجه تخلف به شعبه دیگر دادگاه حقوقی یک یزدارجاع می گردد در صورت عدم وجود شعبه دیگری یا سابقه رسیدگی پرونده وسیله دادگاه یزد بدادگاه حقوقی یک مجاور ارسال خواهد شد.

مرجع :
کتاب قانون مدنی در آراء دیوان عالی کشور- خیارات واحکام راجع به آن - به اهتمام یداله بازگیر - انتشارات فردوسی - چاپ اول 1379 - چاپ دریا

منبع : وب سایت قوانین دات آی آر (معاونت آموزش دادگستری استان تهران)